WIZYTACJA KANONICZNA PARAFII

W 2020 roku do wizytacji kanonicznej przewidziane są następujące dekanaty:

  • Wałbrzych Północ
  • Strzegom
  • Wałbrzych Zachód
  • Świebodzice
  • Żarów

 

W myśl kan. 396:

  1. Biskup obowiązany jest wizytować diecezję każdego roku, albo w całości, albo częściowo, tak jednak, by przynajmniej raz na pięć lat zwizytował całą diecezję. Obowiązek ten ma wypełniać osobiście, a w wypadku uzasadnionej przeszkody, przez biskupa koadiutora lub pomocniczego, albo przez wikariusza generalnego lub biskupiego albo przez innego prezbitera.
  2. Na towarzyszy i pomocników wizytacji biskup może sobie dobrać dowolnie wybranych duchownych, z odrzuceniem wszelkiego przeciwnego przywileju lub zwyczaju.

Wizytowanie parafii jest więc obowiązkiem biskupa wynikającym z KPK. Obejmuje ona wszystkie dziedziny życia parafii (gospodarcza, kancelaryjna, liturgiczna, grupy, stowarzyszenia i zrzeszenia kościelne). Także ważną dziedzinę katechizacji: szkolnej i parafialnej.

W związku z powyższym, przed wizytacją kanoniczną, w poszczególnych parafiach wymienionych wyżej dekanatów, będzie miała miejsce wizytacja katechetyczna. Obejmuje ona wszystkie parafie (niezależnie od tego, czy na jej terenie znajdują się szkoły, czy nie), wszystkie placówki oświatowe, w których prowadzona jest katecheza (przedszkola, szkoły podstawowe, gimnazja, szkoły ponadgimnazjalne, ośrodki szkolno-wychowawcze) i wszystkich pracujących w nich katechetów. Poniżej podaję podstawowe informacje dotyczące wizytacji katechetycznej.

 

I WIZYTACJA PARAFII

Wizytacja obejmuje przede wszystkim parafię. Ks. proboszcz relacjonuje wizytatorowi sprawy katechezy rozumianej integralnie, a więc: rodzinnej, szkolnej i parafialnej. Podstawą do tej relacji jest formularz – protokół wizytacji w parafii. Chodzi zwłaszcza o duszpasterstwo dzieci i młodzieży w parafii poza szkołą, a także katechezę dorosłych.

  1. Za organizację katechezy odpowiedzialny jest Ks. proboszcz. Powinien mieć on wiedzę dotyczącą następujących aspektów:
  • Czy we wszystkich szkołach i placówkach się ona odbywa? (tam, gdzie się uczą dzieci i młodzież – powinna się odbywać katecheza).
  • Czy odbywa się według norm kościelnych i zgodnie z prawem państwowym – oświatowym?
  • Jak układa się relacja z dyrekcją i gronem pedagogicznym?
  • Jaki jest kontakt duszpasterza z uczęszczającymi do szkół poza parafią zamieszkania?
  • Jakie są relacje z katechetami, zwłaszcza, gdy jest ich wielu?

 

II WIZYTACJA SZKÓŁ

  1. Wizytacja obejmuje wszystkie bez wyjątku placówki oświatowe, w których odbywa się katecheza (państwowe i kościelne [zakonne], przedszkola, szk. podstawowe, gimnazja, szk. ponadgimnazjalne, ośrodki szkolno-wychowawcze, szkoły specjalne, domy dziecka, itp.).
  2. Wizytacja obejmuje każdego katechetę.
  3. Wizytacja szkół i katechetów odbywa się zawsze w obecności proboszcza. Z zasady także w obecności dyrektora.
  4. Ksiądz proboszcz będzie powiadomiony o terminach wizytacji katechetycznej odpowiednio wcześniej. Powinien mieć plany godzin wszystkich katechetów uczących na terenie parafii i na ich podstawie sporządzić przebieg wizytacji w danym dniu. Należy uwzględnić czas na przemieszczanie się wizytatora i proboszcza ze szkoły do szkoły, rozmowy z dyrekcją.
  5. Wizytacja obejmuje następujące elementy: spotkanie przedwizytacyjne katechetów z dekanatu, rozmowę z księdzem proboszczem, rozmowę z dyrekcją szkoły, obserwację zajęć, rozmowę powizytacyjną i spotkanie powizytacyjne w dekanacie.
  6. Hospitacja jednostki katechetycznej – wszyscy katecheci (duchowni, świeccy, zakonni).

 

III. WIZYTACJE KATECHETÓW W SZKOŁACH

  1. Każda obserwacja ma za swój cel nie tylko ocenić przeprowadzoną katechezę i samego katechetę, ale też jest okazją do wyrażenia mu podziękowania za jego pracę. Obserwacja jest też ważnym sygnałem dla dyrekcji i nauczycieli w szkole, że katecheta nie jest pozostawiony samemu sobie, że jest ktoś, kto się nim interesuje, kto go sprawdza, wspiera i staje w obronie, gdy jest taka potrzeba.
  2. Obserwacja służy również doskonaleniu katechety - taki ma właśnie cel omówienie katechezy, które jest swego rodzaju informacją zwrotną dla katechety, okazją do wyciągnięcia wniosków dla swojej pracy.
  3. Należy odróżnić obserwację od tzw. lekcji otwartej (pokazowej) w ramach konferencji dekanalnej dla katechetów. Ta ostatnia jest nie tyle kontrolą katechety, co lekcją udzieloną przez niego pozostałym katechetom. Dlatego jej poprowadzenie należy powierzać najbardziej doświadczonym i dobrym katechetom. Taka poprowadzona lekcja otwarta, liczy się w awansie zawodowym katechety i wielu katechetów, mimo związanego z takim wydarzeniem stresu, chętnie by podjęło się takiego zadania.
  4. Szczegóły:
  • Wizytacja zawsze jest zapowiedziana i uzgodniona.
  • Najczęściej wizytator podaje księdzu proboszczowi dni, którymi dysponuje, by ten mógł ze swoimi katechetami ustalić, czy jest to możliwe, a jeśli tak, to w jaki sposób ułożyć plan wizytacji.
  • Po tych wszystkich ustaleniach ksiądz proboszcz przekazuje je wizytatorowi.
  • Proboszcz informuje dyrekcję szkoły o obserwacji i zaprasza na nią.
  • Obserwacja obejmuje udział wizytatora w lekcji i późniejsze jej omówienie - z reguły dłuższe od najdłuższej przerwy. Dlatego, jeśli po obserwowanej lekcji jest kolejna lekcja katechety, należy pamiętać o ewentualnym zastępstwie.
  • Jeśli w szkole pracuje kilku katechetów, można ustalić obserwacje na następujących po sobie lekcjach, a podsumowanie zrobić jedno - wspólne - po wszystkich obserwowanych zajęciach.
  • Jeśli na terenie parafii jest kilka szkół należy zaplanować czas konieczny na przejazd. Chodzi o sprawny przebieg obserwacji.
  • W obserwacji zajęć katechety koniecznie powinien uczestniczyć oprócz wizytatora, ksiądz proboszcz i dyrektor szkoły. W uzasadnionych wypadkach można od tej zasady odstąpić, ale winny to być sytuacje wyjątkowe i uzgodnione wcześniej z wizytatorem.
  • W praktyce najczęściej jest tak, że wizytator odwiedza najpierw księdza proboszcza w domu parafialnym, razem udają się do dyrekcji szkoły, a potem na lekcje do katechety.
  • Wielu katechetów jest w trakcie realizacji awansu zawodowego. Jeśli posiadają opiekuna stażu, to warto go także zaprosić na wizytowaną katechezę.
  • Na obserwację należy koniecznie przygotować zabrać ze sobą kwestionariusz protokołu wizytacyjnego (wypełniony w miejscach wskazanych przed wizytacją), gdyż będzie on potrzebny wizytującemu do notowania przebiegu katechezy, a następnie będzie podstawą omówienia zajęć przeprowadzonych przez katechetów i sformułowania zaleceń powizytacyjnych.
  • Katecheta powinien na początku lekcji przekazać obecnym na obserwacji konspekty. Jest to szczególny rodzaj konspektu - nie chodzi o to, by przy jego pomocy obecni na katechezie goście mogli ją później przeprowadzić samodzielnie. Konspekt ten służy tylko w czasie obserwowanej katechezy, jego zadaniem jest zarysować kształt katechezy, zapowiedzieć, czego się można spodziewać, wyszczególnić poszczególne części, uprzedzić o metodach pracy i być pomocą w zorientowaniu się „gdzie jesteśmy”. Natomiast wizytatorowi przekazujemy pełny konspekt do oceny.
  • Konspekt powinien być sporządzony na kartkach formatu A4 według wzoru przekazanego podczas spotkania przedwizytacyjnego.
  • Powinien zawierać temat, cele (należy sformułować tradycyjne: dydaktyczny i wychowawczy oraz koniecznie cele operacyjne), plan – treść katechezy w punktach oraz zastosowane metody i użyte pomoce. Następnie struktura katechezy z podziałem na jej części. Zwykle będzie to (oprócz czynności wstępnych i końcowych) podział na wprowadzenie (punkt wyjścia), motywację, przekaz treści, interioryzację i utrwalenie (podsumowanie), koniecznie odnieść przekazywane treści do życia katechizowanych. Koniecznie należy pamiętać o logicznym układzie poszczególnych elementów katechety i związkach między nimi.
  • Jeśli w czasie katechezy planujemy rozdawać uczniom jakieś teksty do pracy, instrukcje, rozsypanki, testy itp. to pamiętajmy, by rozdać je także obserwującym osobom, które w ten sposób będą wiedzieć, nad czym uczniowie pracują (indywidualnie czy w grupach).
  • W czasie lekcji wizytator może przeglądać zeszyty uczniów i dziennik lekcyjny (wpisywane tematy, oceny), odnotowuje w nim swoją wizytację. Warto, aby katecheta sam, w odpowiednim czasie, gdy dziennik już nie będzie potrzebny, podał go wizytatorowi. Jeśli w szkole używa się dziennika elektronicznego, to należy wizytatorowi wcześniej przekazać na piśmie informacje, o które prosi podczas spotkania przedwizytacyjnego (klasa, ogólna liczba uczniów w klasie, liczba uczniów zdeklarowanych do udziału w zajęciach, liczba uczniów innych wyznań, liczba lub wykaz tematów przerobionych w wizytowanej klasie od początku roku szkolnego, liczba katechez opuszczonych przez katechetę – usprawiedliwionych i nieusprawiedliwionych, a także liczba katechez, które się nie odbyły).
  • Podczas prowadzonej hospitacji, katecheta jest oceniany.

 

Dobrze jest zdawać sobie sprawę z kryteriów tej oceny:

  1. Konstrukcja konspektu i jego realizacja: Oprócz skrótowych konspektów dla hospitujących katechezę - o których była mowa wyżej - należy przygotować i przedłożyć wizytatorowi do oceny konspekt z prawdziwego zdarzenia. Chodzi najpierw o formalną stronę konspektu, następnie jego zawartość (logiczny układ treści podporządkowany realizacji celów), a potem jego praktyczna realizacja (na ile realizowano zaplanowane części, osiągnięto cele?)

 

  1. Pomoce: nie chodzi tylko o ich wyliczenie, ale uzasadnienie - czy były to „przydatne pomoce”, czy użyto ich (demonstrowano je) we właściwy sposób?

 

  1. Spójność, logiczność przekazu, tempo: w tym punkcie zebrane zostaną spostrzeżenia dotyczące klarowności i płynności katechezy, czy nie ma zakłócających tok dygresji, przeskoków, niepotrzebnych powtórzeń, urywania wątków, pojawiania się czegoś nie wiadomo skąd, bez żadnego uzasadnienia. Czy wprowadzenie ma dobre przejście w przekaz, czy interioryzacja odpowiada treści i czy wszystko jest po prostu na temat i ma sens?

 

  1. Język: jakim językiem posługuje się katecheta, czy jest on zrozumiały, czy unika teologicznego trudnego słownictwa, czy jest to poprawny język polski, czy umiejętnie, swobodnie się nim posługuje?

 

  1. Komunikacja: jaki jest kontakt katechety z uczniami, czy katecheta potrafi słuchać, być elastyczny (a nie iść przed siebie jedynie słuszną zaplanowaną i „betonową” ścieżką), jak się odnosi do uczniów, jak wyczuwa ich nastroje 
    i myśli, w jaki sposób potrafi wpływać, sterować klasą?

 

  1. Pomysłowość: na ile katecheza była oryginalna, ciekawa, zaskakująca, a na ile była „sztampą” powielaną od lat? Nie wystarczy w katechezie mieć rację, trzeba jeszcze mieć pomysł, jak to skutecznie przekazać.

 

  1. Własna praca ucznia: jeśli poważnie potraktujemy podmiotowość ucznia, to damy mu miejsce na własną inwencję, twórczość, poszukiwanie. Katecheza nie może być przelewaniem mądrości do pustych głów uczniów, bo te głowy naprawdę nie są puste, a z drugiej strony wiedza zdobyta samodzielnie jest trwalsza i głębiej zinterioryzowana.

 

Ponadto:

  • Ważna jest opinia na temat pracy katechety dyrektora szkoły i proboszcza. Należy pamiętać, że jest to opinia (subiektywna), a nie wyrok. O tym, kim jest katecheta i jaka jest jego praca, wizytator przekonuje się słuchając wypowiadanych opinii, ale przede wszystkim obserwując katechezę i rozmawiając, poznając samego katechetę (w czasie hospitacji i przy wielu innych okazjach: rekolekcje, spotkania szkoleniowe, itp.). Pytając proboszcza i dyrektora o opinię chodzi także o „zobaczenie” katechety poza jego klasami, na terenie całej szkoły, na terenie parafii.

 

  • Czasem katecheci przed spodziewaną hospitacją proszą o kilka rad dotyczących hospitacji. Najpierw przygotowanie klasy - uczniów. Oczywiście nie chodzi tu o „przećwiczenie katechezy”, ale o uprzedzenie o wizytacji (uczniowie także mają do tego prawo). Należy to zrobić w ten sposób, by dzieci potraktowały to jako zwyczajne, choć rzadkie, wydarzenie. Unikajmy wprowadzania w stan nerwowości, niezdrowego stresu. Gdy hospitujący goście pojawią się w klasie, należy ich krótko przywitać, przedstawić (zaspokajając naturalną ciekawość dzieci) i zacząć katechezę.

 

  • Wybierając temat należy kierować się rozkładem materiału, tym co akurat mamy do zrobienia, a nie planować jakąś okolicznościową katechezę, którą wymyślamy „pod wizytatora”. Rozsądnie też popatrzmy na nasze zamiary. To wszystko, co planujemy w realizacji tematu powinno się zmieścić w 45 minutach zajęć. Wizytator często prosi o chwilę czasu na końcu katechezy dla siebie – 2-3 min., aby porozmawiać z katechizowanymi, podsumować katechezę.

 

  • W pracy katechety jest miejsce na eksperymenty, próbowanie nowych metod, uczenie ich dzieci. Na hospitowanej jednostce dydaktycznej warto może od tego się powstrzymać i robić tylko to, co w takiej czy innej formie było już robione na katechezie. W ten sposób pokażemy nasz normalny warsztat pracy - nie będziemy udawać „nie wiadomo kogo” - a ponadto unikamy niebezpieczeństwa wypadków. Bardzo łatwo pośliznąć się na pierwszej, w historii klasy, pracy w grupach, scenkach, dyskusjach w określonych konwencjach.

 

Na pewno kolejna wizytacja parafii i katechety będzie w pierwszym rzędzie dotyczyła realizacji zaleceń powizytacyjnych sformułowanych podczas poprzedniej. 
Zalecenia te zostały przekazane księżom proboszczom w protokole księdza biskupa, który wizytował dekanat oraz podane katechetom do wiadomości podczas dekanalnego spotkania powizytacyjnego z wizytatorem.

Ks. dr Marek Korgul
Dyrektor Wydziału Katechetycznego 
Świdnickiej Kurii Biskupiej